علی‌اکبر دهخدا
(۱۲۵۷ ـ ۱۳۳۴)
محل زندگی تهران، چهارمحال و بختیاری، وین، سوییس، استانبول
آثار
لغت‌نامه دهخدا
امثال و حکم
تحلیلی
از
ربابه نون
وطن پرستی
هنوزم
(هنوز، مرا)
زخردی به خاطر در است
كه در لانه ماكیان برده دست
به
منقارم
(با منقار، مرا)
آن سان
به
سختی
گزید
كه اشكم ، چو خون از رگ،
آن
دم
جهید.
پدر
خنده بر گریه ام زد كه هان:
وطنداری آموز از ماكیان.»
معنی تحت اللفظی:
در ایام کودکی
دست در لانه اردک ها کردم و اردک دستم را منقار زد.
آن سان که اشکم درآمد.
پدرم
به
خنده
گفت:
وطن پرستی
را
باید
از اردک ها فراگرفت.
دهخدا
بار دیگر
الگو و سرمشقی
از
طبیعت اول
برای انسان ها
به
مثابه طبیعت دوم و طبیعت توسعه یافته تر و متعالی تر
تعیین می کند.
این طرز تفکر و طرز استدلال و اثبات روشنگری مشروطه
به
چه معنی است؟
۱
پدر
خنده بر گریه ام زد كه هان:
وطنداری آموز از ماكیان.»
این
اولا
بدان معنی است
که
انسان
قبل از همه
موجودی طبیعی
است
و
تا
ابد
هم
طبیعی
خواهد ماند.
انسان
طبیعت اجتماعی شده (سوسیالیزه شده)
است.
انسان
موجودی نیمه طبیعی ـ نیمه اجتماعی
است.
انسان
هر چه دارد
در
تحلیل نهایی
از
طبیعت اول
دارد.
جمادات و نباتات و جانوران
آموزگاران نیاکان ما
بوده اند.
۲
پدر
خنده بر گریه ام زد كه هان:
وطنداری آموز از ماكیان.»
دهخدا
احتمالا
نمی داند که چرا از ماکیان برای اعضای جامعه سرمشق عرضه می دارد.
دست خودش هم نیست.
آثار هنری
عمدتا
خودپو
هستند
و
نه
آگاهانه.
نیاکان ما هم همیشه چشم به طبیعت داشته اند و از طبیعت آموخته اند.
اگر
غاری نبود،
اگر لانه و آشیانه ای نبود،
خانه ای
هم
تشکیل نمی شد.
اگر
پاره سنگ تیز نبود،
کاردی
هم
تشکیل نمی شد.
اگر
نباتات دارویی
نبودند،
داروسازی و پزشکی هم جامه عمل نمی پوشید.
اگر پشه نبود،
هلیکوپتر
هم
نمی بود.
اگر
پرنده نبود،
فکر پرواز
هم
به
خاطر آدمی
خطور نمی کرد.
۳
پدر
خنده بر گریه ام زد كه هان:
وطنداری آموز از ماكیان.»
دلیل دیگر این کردوکار دهخدا
ناتورالیسم (طبیعت گرایی) ناتورال (طبیعی) او ست.
هومانیسم (انسان گرایی) و سوسیالیسم (جامعه گرایی)
به
طور عینی، طبیعی و خود به خودی
با
ناتورالیسم
توأم
است.
عکس اینهم صادق است:
انسان ستیزی و جامعه ستیزی
(فاشیسم و فوندامنتالیسم)
با
طبیعت ستیزی
توأم
است.
۴
دلیل دیگر دهخدا و در این شعر، پدر دهخدا
شاید
علاقه عظیم کودکان به موجودات طبیعی
باشد.
این علاقه کودکان به موجودات طبیعی
متقابل
است.
یعنی
موجودات طبیعی
نیز
کودکان
را
به
طرز دیگری
استنباط و ادراک می کنند.
شاید
به
همین دلیل
پدر دهخدا
از
ماکیان
سرمشق
عرضه می دارد.
شناخت جهان کودکان
خود
هنر بزرگی
است.
کودکان
چیزهایی
را
می بینند و می توانند ببینند که بزرگان از دیدن شان عاجزند.
کودکان
به
همین دلیل
چیزهایی راجع به موجودات متنوع طبیعی می دانند که بزرگسالان نمی دانند.
به
همین دلیل
ادبیات کودکان
خود
عالمی
دارد.
۵
پدر
خنده بر گریه ام زد كه هان:
وطنداری آموز از ماكیان.»
سؤال
برای ما از دیرباز این است
که
وطن
چیست،
وطن پرستی
به
چه معنی
و
به
چه
دلیل است؟
ادامه دارد.
پروا و پرواز و پارس و پرخاش (بخش پانزدهم)
زد ,ماكیان ,وطنداری ,طبیعت ,آموز ,هان ,كه هان ,زد كه ,ام زد ,هان وطنداری ,وطنداری آموز
درباره این سایت